باسلام

دوست گرامی؛ چنانکه در جواب قبلی گذشت ایشان قتل خلیفه را در آن موقعیت به صلاح جامعه اسلامی نمی دانستند و ترس این بود که خلیفه کشی باب شود. جامعه بی خلیفه از جامعه ای که خلیفه ظالم دارد بدتر است لذا سعی در ایجاد آشتی و وادار کردن خلیفه بر حل و فصل مشکلات معترضین داشتند و طرفین را نصیحت می کردند .

بنابراین اصرار ایشان در دفاع از عثمان، اصرار بر حفظ جان فرد نیست بلکه اصرار بر حفظ جامعه اسلامی و حل و فصل مسائل از راه قانونی آن است. لذا حمایت از ظلم و ظالم نیست بلکه دفع افسد به فاسد است.

بنا بر آنچه گذشت این خطبه به هیچ عنوان بر علاقه ایشان بر عثمان دلالت ندارد بخصوص که عثمان ایشان را امر به جلای وطن می کند و حضرت امیر علیه السلام از آن ناراحت است.

سخن ابن ابی الحدید در شزح این خطبه: (ج۱۳، ص۲۹۶)

قوله ( لقد دفعت عنه حتى خشیت أن أکون آثما ) ، یحتمل أن یرید بالغت واجتهدت فی الدفاع عنه ، حتى خشیت أن أکون آثما فی کثرة مبالغتی واجتهادی فی ذلک ، وانه لا یستحق الدفاع عنه لجرائمه واحداثه ، وهذا تأویل من ینحرف عن عثمان ، ویحتمل أن یرید لقد دفعت عنه حتى کدت أن ألقى نفسی فی الهلکة ، وان یقتلنی الناس الذین ثاروا به ، فخفت الاثم فی تغریری بنفسی وتوریطها فی تلک الورطة العظیمة ، ویحتمل أن یرید لقد جاهدت الناس دونه ودفعتهم عنه ، حتى خشیت أن أکون آثما بما نلت منهم من الضرب بالسوط ، والدفع بالید ، والإعانة بالقول ، أی فعلت من ذلک أکثر مما یحب .

سخن ابن میثم ره در شرح خطبه:(ص۴۴۲)

و الله. الی آخره یحتمل وجوها: احدها: قال بعض الشارحین: انی بالغت فی الذب عنه حتی خشیت لکثره احداثه ان اکون آثما فی الذب عنه و الاجتهاد فی ذلک. و الثانی: یحتمل ان یرید انی خشیت الاثم فی تغریری بنفسی لان دفع الجمع العظیم فی هذا الامر العظیم مظنه الخوف علی النفس فیکون الاقدام علیه مظنه اثم. الثالث: یحتمل انه یرید انه خشی الاثم من الافراط فی حقهم کان یضرب احدهم بسوطه و یغلظ له فی القول و الشتم. و بالله التوفیق.

موفق باشید

گروه پاسخ به شبهات

(۱)