با سلام و احترام

برخی از مواردی که فرمودید در منابع متعدد مانند وسائل الشیعه و... موجود است، چند نکته پیرامون این روایات بیان میشود، امیدواریم برایتان مفید باشد، نکته اول اینکه مواردی مانند زنا، ربا که به عنوان علت برای نزول زلزله و قحطی و غیره بیان شده است، همواره علت تامه نمی باشد، به این معنا که ممکن است عواملی دیگری نیز کنار خود نیاز داشته باشد تا این رخدادهای طبیعی اتفاق بیفتد، به عنوان نمونه ممکن است در منطقه ای سالیان سال بگذرد و فحشا و زنا در آن ها به مقدار زیاد رواج داشته باشد، اما زلزله و سیل و غیره رخ ندهد به عنوان نمونه ممکن است سنت های دیگری مانند استدراج و غیره نیز در اجرای اراده الهی مدخلیت داشته باشد، نکته دوم اینکه مواردی مثل زلزله، عکس العمل و نتیجه بسیاری از امور است مثل اینکه مثلا عذاب الهی باشد، یا اینکه امتحان الهی باشد، یاد آوری یا تذکر برای نعمتهای الهی باشد، بیدار کننده دلهای غافل باشد و.....برخی از این موارد بین مسلمان و غیرمسلمان مشترک است مانند اینکه خدا به عنوان عذاب برای زنا یا ربا بیماری برای منطقه ای نازل کند، اما برخی از موارد دیگر که بیان شد مانند امتحان و...، مانند زلزله یا شیوع بیماری و سیل و...اینها برای مسلمین کاربرد دارد، به عنوان مثال بیدار کردن دل های خفته، یا عذاب برای تخفیف گناهان و حواله نشدن به قیامت، امتحان و....زیرا اصولا کافر و مشرک لیاقت یک چنین مواردی را ندارد و امتحان درموردش صادق نیست یا اینکه لیاقت تنبه یا اینکه خدا درحقش لطف کند که عذابش به آخرت موکول نشود را ندارد، اما مسلمان این لیاقت را دارد، حالا ممکن است درجامعه هم انسان بی تقوا باشد هم انسان متقی که هردو مسلمان هستند، ولی به هرحال هردوصنف از این عذاب بهره میبرند و منافع یاد شده به آنها میرسد:

فما قولک فیما یبتلون به فی أبدانهم فیکون فیه تلفهم ، کمثل الحرق والغرق والسیل والخسف ؟ فیقال لهم : إن الله جعل فی هذا أیضا صلاحا للصنفین جمیعا : أما الأبرار فلما لهم فی مفارقة هذه الدنیا من الراحة من تکالیفها والنجاة من مکارهها ، وأما الفجار فلما لهم فی ذلک من تمحیص أوزارهم وحبسهم عن الازدیاد منها .

بحار الأنوار - العلامة المجلسی - ج ۳ ص ۱۴۰

مفضل از امام صادق علیه السلام در مورد وقایعی مثل سیل، آتش سوزی و غرق شدن و..از امام صادق علیه السلام و کسانی که به این بلایا مبتلا میشوند سوال میکند، امام صادق علیه السلام میفرمایند اگر این بلا به خوبان برسد، این فایده را دارد که سبب میشود که آنها از تکالیف راحت شده و سختی های آن نجات یابند، اما فایده آن برای گنهکاران این است که گناهان آنها کم شده و سبب میشود که مانعی ایجاد شود که دیگر نتوانند گناهان خود را زیاد کنند.

نکته ای که شایان توجه و تکمیل کننده مطالب قبل است این است که علت ها و مواردی برای بلایایی سیل و زلزله و غیره بیان شد که به دلیل عذاب، امتحان و تخفیف عذاب و....است که بیان شد که اکثر این موارد وحکمت ها به مسلمین برمیگردد، اما اینگونه نیست که کارهای کفار بدون پاسخ و بدون جزا رها شود، بلکه درمواردی عقوبت آن شدیدتر است، اما برای بسیاری قابل درک نمی باشد، به عنوان نمونه در آیات متعدد قران بیان شده است که اعمال زشت و گناهان آنها گاهی به صورتی میشود که گاهی آنان را به عوارضی مثل قساوت قلب و غیره مبتلا میکند :

َلَوْلا إِذْ جَاءهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُواْ وَلَـکِن قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَیَّنَ لَهُمُ الشَّیْطَانُ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ)

پس چرا هنگامى که عذاب ما به آنها رسید گریه و زاری نکردند ؟ زیرا دلهایشان را قساوت فراگرفته و شیطان اعمالشان را در نظرشان آراسته بود . (انعام/۴۳

در روایات متعدد بیان شده است سنگین ترین عقوبت الهی همین قساوت قلب است، یعنی به مراتب از عذابی که در قالب سیل و زلزله و وبا و...نازل میشد، شدیدتر است، زیرا دیگر قلب امکان هدایت ندارد و همواره برگناهان افزوده شده و عذاب الهی هم بیشتر خواهد شد، در روایت به شدید بودن این عذاب اشاره شده است:

ما ضرب عبد بعقوبة أعظم من قسوة قلب

ارشاد القلوب، ج۱ ، ص ۱۷۳

از جمله سنت هایی که خداوند برای اینگونه افراد در نظر گرفته است، استدراج است، به صورتی که شخص بر اثر عواملی مانند کفر (وَ کَأَیِّنْ مِنْ قَرْیَةٍ عَتَتْ‏ عَنْ‏ أَمْرِ رَبِّها وَ رُسُلِهِ فَحاسَبْناها حِساباً شَدیداً وَ عَذَّبْناها عَذاباً نُکْرا)ًطلاق آیه (۸)، تکذیب آیات الهی(فَذَرْنی‏ وَ مَنْ یُکَذِّبُ‏ بِهذَا الْحَدیثِ‏ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ) اعراف آیه ۱۸۲، معصیت(فَلَمَّا نَسُوا ما ذُکِّرُوا بِهِ فَتَحْنا عَلَیْهِمْ‏ أَبْوابَ‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ حَتَّى إِذا فَرِحُوا بِما أُوتُوا أَخَذْناهُمْ بَغْتَةً فَإِذا هُمْ مُبْلِسُونَ) انعام آیه(۴۴)که در قرآن به عنوان عوامل استدراج بیان شده است، روز به روز گناهانش بیشتر شده و در عین حال از نعمت های او نیز کاسته نمیشود و با توجه به این وضعیت توفیق استغفار و بازگشت را از دست میدهد و خود او نیز متوجه نمیشود؛ در قرآن نیز به این سنت الهی اشاره شده است:

فَذَرْنی‏ وَ مَنْ‏ یُکَذِّبُ‏ بِهذَا الْحَدیثِ سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ (سوره قلم، آیه۴۴)

ذیل این آیه روایات متعدد بیان شده است و به شرح سنت استدراج و وضعیت اینگونه افراد پرداخته شده است:

- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ عَنْ سَمَاعَةَ بْنِ مِهْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ‏ قَالَ هُوَ الْعَبْدُ یُذْنِبُ الذَّنْبَ فَتُجَدَّدُ لَهُ‏ النِّعْمَةُ مَعَهُ تُلْهِیهِ تِلْکَ النِّعْمَةُ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ مِنْ ذَلِکَ الذَّنْبِ.الکافی (ط - الإسلامیة) / ج‏۲ / ۴۵۲ / باب الاستدراج ..... ص : ۴۵۲

سماعه بن مهران میگوید تفسیر این آیه شریفه را از امام صادق علیه السلام را پرسیدم، ایشان فرمودند منظور آن بنده ای است که گناهی را انجام میدهد و دوباره به او نعمت داده میشود(با اینکه او این گناه را انجام داده است)، آن نعمت او را از استتغفار بازمیدارد.

پیرامون پاسخ به فقره سوم و چهارم سوالی که فرمودید بیان چند مطلب لازم است، نکته اول این است که عالم خلقت، عالم علت و معلول و سبب و مسبب است و جهان بر مدار این سنت سیر میکند، همانطور که اگر کسی کار خیری بکند، سبب میشود که دیگران و افراد اطراف او نیز بهره مند شود و به خیری برسند، مانند اینکه به سبب عمل خیر شخصی ممکن است مردم یک شهر یا یک کشور بهره مندشوند، یا به احترام یکنفر عذاب از قومی برداشته میشود(اگرچه شاید بر طبق همین منوال که در سوال مطرح شد، زناکاران و لواط کاران بذاته مستحق عذاب و زلزله و...باشند ولی عمل و شخصیت خوب این فرد، آنان را نجات دهد)،همین طور اگر عمل نادرستی از اشخاص یا طیفی سربزند، وقتی اثر بیرونی این عمل محقق میشود، اطرافیان یا به طور کامل یا به صورت ناقص، مبتلا به این اثر و این نتیجه میشوند، مثال روشن این قضیه این است که اگر شخصی آتشی روشن کند، خداوند به واسطه اثری که در آتش قرار داده است، آتش سوزاننده و گرمابخش است، این آتش به واسطه حسن اختیار میتواند انسانی که از سرما مستاصل شده است را نجات دهد و او را گرم کند، همچنین ممکن است شخص به واسطه سوء اختیار، سبب آتش سوزی شود که اثر طبیعی این آتش این است که ممکن است افرادی از کوچک و بزرگ مبتلا به ضرر و زیان مادی و بدنی و غیره شوند؛ بنابراین این اتفاقات نتیجه عمل این شخص بوده است که اصل اثرش هم از ناحیه خالق هستی بوده است و قرار نیست خداوند مجاری و مدارهای علی و معلولی را در عالم را مختل کند تا اتفاقات ناگوار پیش نیاید، صدالبته در صورت وقوع چنین اتفاقی جهان از حالت اختیار و معمول خود خارج خواهد شد؛ موارد یاد شده مانند زلزله و سیل و مواردی اینچنینی، همانطور که بیان شد، در بسیاری موارد معلول سوء اختیار و اعمال نامناسب برخی است که مانند آتش که بیان شد اگر شعله ور شود، میتواند سوزناک باشد چون اصولا خاصیت آتش این است، مواردی مانند گناهان یاد شده نیز از همین قبیل است که اگر افرادی به سوء اختیار انجام دادند، نتیجه آن اتفاق می افتد و پرِآن کوچک و بزرگ و زن ومرد را میگیرد؛ نکته دیگری که باید به این توضیح اضافه کرد خدا طبق قاعده تعویض و به حکم رافت و رحمتی که دارد، اگرچه کودک یا بی گناهی مبتلا به مصیبتی شود که به موجب اثر علی و معلولی ایجاد شده است، بازهم میتواند درعوض این مصیبتی که برایش ایجاد شده است، اثری دیگر را در جای دیگر، در این دنیا و دنیای دیگر به او عنایت کند.

نکته آخری که میتوان به این توضیحات به عنوان موید و شاهد افزود این است که در دعای افرادی چون حضرت نوح آمده است که خدایا احدی از این قوم را باقی نگذار مگر اینکه مبتلا به عذاب شده باشند(لا تذر علی الارض من الکافرین الا دیارا)، این درخواست از خدا و این نحوه کلام شاهدی بر این است که چه بسا، گناه و معصیت خاص در قوم به صورت بسیار گسترده و فراگیر بوده است که حتی پیامبری با صبر ورافت امثال نوح، چنین درخواستی از خدا داشته اند و در واقع منجلابی عظیم قوم را فراگرفته است که تنها چاره آن حذف صورت کلی آن قوم است؛ صدالبته چه معنایی دارد پیامبری برای غیرمقصر و غیر گنهکار تقاضای عذاب کند.

موفق باشید گروه پاسخ به شبهات موسسه حضرت ولیعصر عجل الله تعالی فرجه الشریف

نظر شما: * نام: * پست الکترونیکی: * متن نظر : * کد امنیتی:

بازگشت