 |
درباره ما |  |
| کد سؤال: ۲۳۹۶۰ | احکام فقهی »خمس | تعداد بازدید: ۷۷ |
باسلام دوست گرامی مستندات خمس فراوان می باشد و ان شاء الله به زودی بر روی سایت موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف مقاله ای مفصل قرار خواهد گرفت ولی به نحو کلی مستنداتی خدمت شما ارسال می گردد: مصرف خمس از نظر شیعیان: شیعیان معتقدند که آنچه به عنوان خمس جمع آوری می شود به ۶قسمت تقسیم می شود که سهم خدا و رسول وامام و نزدیکان پیامبر صلی الله علیه و آله و یتیمان و درماندگان آنها می باشد و در این میان سهم خدا به پیامبر و سهم ایشان به امام می رسد. أَحْمَدُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنِ الرِّضَا ع قَالَ: سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى فَقِیلَ لَهُ فَمَا کَانَ لِلَّهِ فَلِمَنْ هُوَ فَقَالَ لِرَسُولِ اللَّهِ ص وَ مَا کَانَ لِرَسُولِ اللَّهِ فَهُوَ لِلْإِمَام الکافی (ط - الإسلامیة) ج۱ ص۵۴۴ باب الفیء و الأنفال و تفسیر الخمس و حدوده و ما یجب فیه ..... ص : ۵۳۸ جناب احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی از امام رضا علیه السلام روایت می کند که از امام سؤال در مورد قول خداوند در قرآن« اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبى»سؤال شد که آنچه که مال خداوند می باشد برای چه کسی است؟ ایشان فرمود که برای رسول خدا می باشد و آنچه برای رسول است برای امام می باشد. ذوی القربی، همان امام معصوم است همانطور که اشاره شد سهم خدا و رسول صلی الله علیه و آله، به امام معصوم می رسد و سهم باقیمانده نیز که در قرآن از آن به سهم «ذوی القربی» تعبیر شده است، نیز به امام معصوم علیه السلام می رسد؛ مرحوم شیخ مفید اعلی الله مقامه، در کتاب مقنعه به این مطلب اشاره فرموده است. روى أبان بن أبی عیاش عن سلیم بن قیس الهلالی قال : سمعت أمیر المؤمنین علیه السلام یقول : نحن والله الذین عنى الله تعالى بذی القربى الذین قرنهم بنفسه ونبیه صلى الله علیه وآله المقنعة - الشیخ المفید - ص ۲۷۷، ناشر: کنگره هزاره شیخ مفید، سال ۱۴۱۳ ابان بن عیاش از سلیم بن قیس روایت می کند که او گفت، از امیرالمؤمنین علیه السلام شنیدم که فرمود به خدا قسم، مقصود از ذوی القربی که خدا آن را قرین خود و پیامبرش صلی الله علیه و آله ذکر کرد، ما هستیم. تقسیم خمس به سهم امام و سادات در کتاب شریف کافی، خمس به دو قسمت، که ۶سهم باشد، تقسیم می شود که از میان آنها، نیمی به امام معصوم علیه السلام اختصاص می یابد ونیم دیگر به خاندان رسول خدا صلی الله علیه و آله می رسد. فَسَهْمُ اللَّهِ وَ سَهْمُ رَسُولِ اللَّهِ- لِأُولِی الْأَمْرِ مِنْ بَعْدِ رَسُولِ اللَّهِ وِرَاثَةً وَ لَهُ ثَلَاثَةُ أَسْهُمٍ سَهْمَانِ وِرَاثَةً وَ سَهْمٌ مَقْسُومٌ لَهُ مِنَ اللَّهِ وَ لَهُ نِصْفُ الْخُمُسِ کَمَلًا وَ نِصْفُ الْخُمُسِ الْبَاقِی بَیْنَ أَهْلِ بَیْتِهِ فَسَهْمٌ لِیَتَامَاهُمْ وَ سَهْمٌ لِمَسَاکِینِهِمْ وَ سَهْمٌ لِأَبْنَاءِ سَبِیلِهِمْ یُقْسَمُ بَیْنَهُمْ عَلَى الْکِتَابِ وَ السُّنَّة الکافی (ط - الإسلامیة) ج۱ ص۵۴۰ باب الفیء و الأنفال و تفسیر الخمس و حدوده و ما یجب فیه ..... ص : ۵۳۸ سهم خدا و رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، برای اولامر بعد رسول خدا صلی الله علیه و آله می باشد و برای اولوالامر، دو سهم به ارث رسیده است و سهمی که از ناحیه خدا قرار داده شده است و به او به طور کامل، نصف خمس می رسد و نصف باقی مانده بین اهل بیت او تقسیم می شود که یک سهم آن به یتیمان اهل بیت و سهم بعدی آن به مسکین های اهل بیت و سهم دیگر آن برای درماندگان در راه، که بین این دسته ها بر اساس کتاب و سنت تقسیم می شود. تقسیم خمس به امام و سادات مرحوم طبرسی رحم الله در مجمع البیان خمس را به ۲قسمت، سهم امام و سهم سادات تقسیم می کنند، که ضمن اشاره به عقیده دو نفر ازتابعی ها، به تفاوت و تشابه قول اهل سنت با شیعه اشاره می کند. و روی عن الحسن و قتادة أن سهم الله و سهم الرسول و سهم ذی القربى للإمام القائم من بعده ینفقه على نفسه و عیاله و مصالح المسلمین و هو مثل مذهبنا «وَ الْیَتامى وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ» قالوا إن هذه الأسهم الثلاثة لجمیع الناس و أنه یقسم على کل فریق منهم بقدر حاجتهم و قد بینا أن عندنا یختص بالیتامى من بنی هاشم و مساکینهم و أبناء سبیلهم مجمع البیان فی تفسیر القرآن، جلد ۴ ص۸۳۶ از حسن بصری و قتاده روایت شده است که سهم خدا و رسول(صلی الله علیه و آله)، ذی القربی(خویشاوندان پیامبر صلی الله علیه و آله) برای امام قائم بعد او می باشد او در راه امورات خود و خانواده و مصالح مسلمین هزینه می کند و این مبنا، مانند مبنای ما می باشد و «سهم یتیم و مسکین و ابن سبیل» گفته اند که این ۳سهم، برای همه مردم می باشد وبه مقدار حاجت مردم در بین آنها تقسیم می شود، ولی بیان شد به نظر ما (شیعیان) این ۳ سهم متعلق به یتیمان و مسکینان و درراه ماندگان از بنی هاشم است. روایت کافی به همراه این روایت، بیان می کند که عقیده شیعه در مورد تقسیم خمس، قسمت کردن آن به دو بخش سادات و امام علیه السلام، می باشد؛ در این قول بعضی از اهل سنت با شیعیان دارای نکات مشترک می باشند. روایات شیعه: در کتاب شریف وسائل الشیعه، روایتی را نقل می کند که در آن خمس به هر فایده بزرگ و کوچکی تعلق می گیرد. صحیح مُحَمَّدُ بْنُ یَعْقُوبَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْخُمُسِ فَقَالَ فِی کُلِّ مَا أَفَادَ النَّاسُ مِنْ قَلِیلٍ أَوْ کَثِیرٍ. الکافی - الشیخ الکلینی - ج ۱ ص ۵۴۵، وفات : ۳۲۹ تحقیق : علی أکبر الغفاری چاپ : الخامسة، سال چاپ : ۱۳۶۳ ش، ناشر : دار الکتب الإسلامیة - طهران سماعه میگوید که از امام کاظم علیه السلام درباره خمس پرسیدم؛ ایشان فرمود که در هر فایده کم و زیاد که به انسان می رسد، خمس واجب است. مرحوم شیخ حر عاملی، صاحب کتاب «وسائل الشیعه»، خمس را در جمیع اقسام بهره و منفعت و کار لازم می داند. صحیح مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الْأَشْعَرِیِّ قَالَ کَتَبَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا إِلَى أَبِی جَعْفَرٍ الثَّانِی ع- أَخْبِرْنِی عَنِ الْخُمُسِ أَ عَلَى جَمِیعِ مَا یَسْتَفِیدُ الرَّجُلُ مِنْ قَلِیلٍ وَ کَثِیرٍ مِنْ جَمِیعِ الضُّرُوبِ وَ عَلَى الصُّنَّاعِ وَ کَیْفَ ذَلِکَ فَکَتَبَ بِخَطِّهِ الْخُمُسُ بَعْدَ الْمَئُونَةِ. وسائل الشیعة ؛ ج۹ ؛ ص۴۹۹ محمد بن حسن اشعری می گوید که تعدادی از دوستان ما نامه ای به امام جواد علیه السلام نوشتند (به امام عرضه داشتند) ما را از خمس مطلع کنید؛ آیا بر همه فوائد، زیاد و کم و به جمیع موارد و حرفه ها، خمس تعلق می گیرد، حکم چگونه است؟ امام علیه السلام به خط خود نوشتند که خمس بعد از کسر موونه لازم است. مرحوم شیخ مفید اعلی الله مقامه و بسیاری از بزرگان دیگر به این مطلب تصریح کرده اند.شیخ مفید رحمه الله در این زمینه در کتاب «المقنعة» چنین می‌نویسد: الخمس واجب فی کل مغنم ، قال الله عز وجل : " واعلموا أنما غنمتم من شئ فأن لله خمسه وللرسول ولذی القربى والیتامى والمساکین وابن السبیل إن کنتم آمنتم بالله " الآیة. والغنائم کل ما استفید بالحرب من الأموال ، والسلاح ، والثیاب ، والرقیق ، وما استفید من المعادن ، والغوص ، والکنوز ، والعنبر ، وکل ما فضل من أرباح التجارات ، والزراعات ، والصناعات عن المؤنة والکفایة فی طول السنة على الاقتصاد . در هر سودی (که عاید انسان می شود) خمس واجب است . خداوند در قرآن می فرماید: « آگاه باشید هر گونه غنیمتى به دست آورید، خمس آن براى خدا، براى پیامبر صلی الله علیه و آله، براى ذى القربى و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است، اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز جدایى حق از باطل، روز درگیرى دو گروه «باایمان و بىایمان» نازل کردیم، ایمان آوردهاید و خداوند بر هر چیزى تواناست ». غنیمت هرچیزی است که در جنگ مورد استفاده قرار گیرد، مثل « مال و سلاح و لباس و غلام » و آنچه که از معدن وغواصی و گنج و هرچه که از سود تجارت و زراعت وصنعت بدست می آید که زیادتر از مخارج معمول سالیانه باشد . الشیخ المفید، محمد بن محمد بن النعمان ابن المعلم أبی عبد الله العکبری البغدادی (متوفاى۴۱۳ هـ)، المقنعة ، ص ۲۷۶تحقیق و نشر: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین ـ قم ، الطبعة : الثانیة ، ۱۴۱۰ ه وجوب خمس بر غیر غنائم جنگی همانند کتب متعدد شیعه که در غیر از غنائم جنگی، خمس را واجب می دانند، در کتب اهل سنت نیز، مواردی وجود دارد با این که غنائم جنگی نیستند، اما برای آنها خمس قائل هستند. وَقَالَ الْحَسَنُ فِى الْعَنْبَرِ وَ اللُّؤْلُؤِ الْخُمُسُ الجامع الصحیح المختصر ، اسم المؤلف: محمد بن إسماعیل أبو عبدالله البخاری الجعفی الوفاة: ۲۵۶ ، ج۲ص۵۴۴ دار النشر : دار ابن کثیر , الیمامة - بیروت - ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷ ، الطبعة : الثالثة ، تحقیق : د. مصطفى دیب البغا حسن بصری می گوید درعنبر ولولو خمس است. با توجه به اینکه عنبر و لؤلؤ دوماده است که از ماهی و از دریا بدست می آید وقطعا جزء غنائم جنگی نمی باشد، ولی باز هم در کتابهای آنها، مشمول خمس قرار گرفته اند . کتاب مشهور صحیح مسلم که معتبر ترین کتب بعد از صحیح بخاری در بین اهل سنت می باشد، تصریح می کند که به مال مدفون(گنج )،خمس تعلق می گیرد. طریق اول: حدثنا یحیى بن یحیى وَمُحَمَّدُ بن رُمْحٍ قالا أخبرنا اللَّیْثُ ح وحدثنا قُتَیْبَةُ بن سَعِیدٍ حدثنا لَیْثٌ عن بن شِهَابٍ عن سَعِیدِ بن الْمُسَیَّبِ وَأَبِی سَلَمَةَ عن أبی هُرَیْرَةَ عن رسول اللَّهِ صلى الله علیه وسلم أَنَّهُ قال الْعَجْمَاءُ جَرْحُهَا جُبَارٌ وَالْبِئْرُ جُبَارٌ وَالْمَعْدِنُ جُبَارٌ وفی الرِّکَازِ الْخُمْسُ. صحیح مسلم ، اسم المؤلف: مسلم بن الحجاج أبو الحسین القشیری النیسابوری الوفاة: ۲۶۱ ، دار النشر : دار إحیاء التراث العربی - بیروت ، تحقیق : محمد فؤاد عبد الباقی مسلم از ابی هریره روایتی رانقل می کند؛ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: اتلاف مال توسط حیوان یا چاه یامعدن، دیه ندارد(جبار به معنای باطل و بی تاثیر ) و به مال دفن شده (رکاز) خمس تعلق می گیرد. . رواه أحمد والبزار وفیه عبد الرحمن ابن زید بن أسلم وفیه کلام وقد وثقه ابن عدی. مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، اسم المؤلف: علی بن أبی بکر الهیثمی الوفاة: ۸۰۷ ، مجمع الزوائد ج ۳ ص ۷۷، دار النشر : دار الریان للتراث/دار الکتاب العربی - القاهرة , بیروت - ۱۴۰۷ ابن حجر هیثمی می گوید: احمد و بزار این روایت را نقل کرده اند؛ در سند روایتی که آنها نقل کرده اند، عبد الرحمن ابن زید بن اسلم است که برخی پیرامون او سخنانی گفته اند؛ اما عبد الله بن عدی او را توثیق کرده است . وکذلک سائر الأموال من ذهب أو من فضة ، أو من جوهر خرجت سریة فی طلبه فإن ما وجدوا من ذلک فی أرض الإسلام لا یکون غنیمة ؛ إلا أن هذا یخمس لقوله علیه السلام : وفی الرکاز الخمس شرح کتاب السیر الکبیر ج ۴ ص ۱۲۵۸ ، اسم المؤلف: محمد بن الحسن الشیبانی الوفاة: ۱۹۸هـ ، دار النشر : معهد المخطوطات - القاهرة - - ، الطبعة : - ، تحقیق : د. صلاح الدین المنجد سایر اموال از قبیل طلا و نقره، یا اینکه از جواهرات باشد که سپاه برای بدست آوردن آن آماده شده بودند؛ پس اگر آن را در سرزمین اسلام یافتند، آن غنیمت نیست؛ ولی به آن خمس تعلق می گیرد زیرا که پیامبر علیه السلام فرمود: در گنج خمس می باشد. و... موفق باشید گروه پاسخ به شبهات | ||