با سلام. در احادیث نبوی که به اصل امامت و معرفی ائمه می پردازند، ما با دو دسته حدیث روبرو هستیم: دسته اول که عقاید شیعی را به خوبی تأیید می کند ولی مورد قبول اهل سنت نیست و آنها را معتبر نمی دانند، و دسته دوم احادیثی که اهل سنت هم قبول دارند، ولی قابل تفسیر به تفسیرهای مختلفند، مثل حدیث غدیر و ثقلین و خلفاء بعدی اثنی عشر؛ و در نتیجه صراحت کافی نداریم.
چرا در احادیث معتبر که مورد قبول فریقین باشد، هیچ حدیث صریحی نیست که صراحتاً پیامبر بفرمایند حضرت علی جانشین ایشان و امام معصوم هستند یا ائمه به طور کامل معرفی شوند؟
باسلام دوست گرامی پرسشگر گرامی؛ همانطور که خودتان بیان داشتید، دسته ای از احادیث در این باره صراحت دارد. آنچه برای ما اهمیت دارد آنستکه آموزه های اعتقادیمان نزد خودمان مستند بوده باشد حتی اگر مورد قبول اهل سنت نبوده باشد. البته بدیهی است آموزه های اعتقادی شیعیان برای اهل سنت معتبر نبوده همانگونه که آموزه های آنها هم نزد شیعیان اعتبار ندارد. بنا بر این؛ حتی اگر روایات دسته دوم (احادیثی که اهل سنت هم قبول دارند، ولی قابل تفسیر به تفسیرهای مختلفند) هم نبوده باشد، از نگاه شیعیان هیچ محذوری ندارد زیرا مستندهای کافی در این باره موجود است.
در رابطه با احادیث دسته دوم؛ اعتقاد ما بر آن است اگر بخواهیم درک صحیح از یک روایت پیدا کنیم، باید بدون دخالت هر گونه پیش فرض، بدان نگاه کنیم. اصولاً پیش فرضهای هر فرد، در برداشت از یک متن سهم قابل توجهی دارد.
با توجه به این مقدمه؛ شما پرسشگر گرامی، صحنه غدیر را با همان ویژگیهایی که در احادیث شیعه و اهل سنت به ثبت رسیده (هوای گرم و ...) تصور کنید، رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در آخرین حج و آخرین سال حیاتشان، دستور می دهد تمامی افراد حاضر در یک جا اجتماع کنند، سپس می فرماید: ای مردم چه کسی نسبت به اُمورتان از خودتان هم سزاوارتر و اولویت دارد؟ همگی گفتند: شما ای رسول خدا. آنگاه فرمود: هر کسی که من مولای او هستم، علی مولای اوست.
به نظر شما؛ واژه "مولا" در این جمله چه معنایی می تواند داشته باشد جُز آنکه ناظر به همان جمله قبلی بوده با همان معنایش بوده باشد؟
احادیث اثنی عشر همین داستان را دارد. ویژگیهایی را که در این حدیث بیان گردید (از قبیل آنکه عزت حقیقی دین در گروِ خلافت این دوازده است) با چه کسانی مطابقت دارد؟ از همه اینها که بگذریم، مصداق این دوازده نفر کیانند؟جالب آنکه عده¬ای از اندیشوران اهل سنت به ناتوانی خود در معنای این حدیث اعتراف نموده و تصریح نمودند معنای قابل اطمینانی برای آن نیافتند.
ابن جوزی در کشف المشکل می گوید: هذا الحدیث قد أطلت البحث عنه وطلبته مظانه وسألت عنه فما رأیت أحدا وقع على المقصود به وبقیت مدة لا یقع لی فیه شیء ثم وقع لی فیه شیء.
من در مورد این حدیث فراوان جستجو نمودم و هر جا که محل گمان فهم آن بود به پی گیری آن پرداختم و نیز پیرامون آن پرس وجو نمودم. دانشمندی از اهل سنت را نیافتم که به مقصود این حدیث پی برده باشد و من نیز تا برهه¬ای از زمان به مقصود آن پی نبردم تا آنکه معنایی از این روایت برایم حاصل شد
ابن الجوزی الحنبلی، جمال الدین ابوالفرج عبد الرحمن بن علی بن محمد (متوفاى ۵۹۷ هـ)، کشف المشکل من حدیث الصحیحین، ج ۱ ص ۴۴۹، تحقیق: علی حسین البواب، ناشر: دار الوطن - الریاض - ۱۴۱۸هـ - ۱۹۹۷م.
ابن بطال هم از قول مُهلّب می گوید: عالمی از اهل سنت را نیافته که به معنای این روایت دست یافته باشند: قال المهلب: لم ألق أحدًا یقطع فى هذا الحدیث بمعنى.
کسی را نیافتم که به معنایی از این روایت به طور قطع دست یافته باشد.
إبن بطال البکری القرطبی، ابوالحسن علی بن خلف بن عبد الملک (متوفاى۴۴۹هـ)، شرح صحیح البخاری، ج ۸ ص ۲۸۷ ، تحقیق: ابوتمیم یاسر بن إبراهیم، ناشر: مکتبة الرشد - السعودیة / الریاض، الطبعة: الثانیة، ۱۴۲۳هـ - ۲۰۰۳م.
ابن العربی نیز به گفته ابن تیمیه، از جمله افرادی است که به یک فهم درست از این روایت دست نیافته است. ومنهم من قال لا افهم معناه کأبی بکر بن العربی
ابن تیمیه الحرانی الحنبلی، ابوالعباس أحمد بن عبد الحلیم (متوفاى ۷۲۸ هـ)، منهاج السنة النبویة، ج ۸ ص ۲۴۳، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، ناشر: مؤسسة قرطبة، الطبعة: الأولى، ۱۴۰۶هـ.
جلال الدین سیوطی از عالمان برجسته اهل سنت، برخی از این دوازده نفر را با شک وتردید ذکر نموده و از تعیین نفر دوازدهم درمانده است. او می گوید:
وعلى هذا فقد وجد من الأثنى عشر خلیفة الخلفاء الأربعة والحسن ومعاویة وابن الزبیر وعمر بن عبد العزیز هؤلاء ثمانیة ویحتمل أن یضم إلیهم المهتدی من العباسیین لأنه فیهم کعمر بن عبد العزیز فی بنی أمیة وکذلک الطاهر لما أوتیه من العدل وبقى الاثنان المنتظران أحدهما المهدى لأنه من آل بیت محمد صلی الله علیه و سلم.
السیوطی، جلال الدین أبو الفضل عبد الرحمن بن أبی بکر (متوفاى۹۱۱هـ)، تاریخ الخلفاء، ج ۱ ص ۱۲، تحقیق: محمد محی الدین عبد الحمید، ناشر: مطبعة السعادة - مصر، الطبعة: الأولى، ۱۳۷۱هـ - ۱۹۵۲م.
پرسشگر گرامی؛ همانطور که ملاحظه می کنید، اگر تمامی احادیث نبوی و یا هر حدیثی دیگر را بدون دخالت دادن هر گونه پیش فرض، به نظاره بنشینیم، مطمئناً بسیاری از اختلافات بر طرف خواهد شد
موفق باشید. گروه پاسخ به شبهات
| 
