در آیه ۶۶ سوره نحل اشتباه نحوی وجود دارد؟
با سلام
دوست گرامی
اولا:قرآن کریم، کلام خداوند متعال است نه کلام رسول خدا صلی الله علیه وآله که شما این سخن را گفته اید.
ثانیا:علمای نحو این سؤال پاسخ داده اند. فخر رازی چند وجه را ذکر کرده است:
المسألة الثانیة: قوله: مِمَّا فِی بُطُونِهِ الضمیر عائد إلى الأنعام فکان الواجب أن یقال مما فی بطونها، و ذکر النحویون فیه وجوها:
الأول: أن لفظ الأنعام لفظ مفرد وضع لإفادة جمع، کالرهط و القوم و البقر و النعم، فهو بحسب اللفظ لفظ مفرد فیکون ضمیره ضمیر الواحد، و هو التذکیر، و بحسب المعنى جمع فیکون ضمیره ضمیر الجمع، و هو التأنیث، فلهذا السبب قال هاهنا فِی بُطُونِهِ، و قال فی سورة المؤمنین: فِی بُطُونِها [المؤمنون: ۲۱].
الثانی: قوله: فِی بُطُونِهِ أی فی بطون ما ذکرنا، و هذا جواب الکسائی. قال المبرد: هذا شائع فی القرآن. قال تعالى: فَلَمَّا رَأَى الشَّمْسَ بازِغَةً قالَ هذا رَبِّی [الأنعام: ۷۸] یعنی هذا الشیء الطالع ربی. و قال: کَلَّا إِنَّها تَذْکِرَةٌ فَمَنْ شاءَ ذَکَرَهُ [المدثر: ۵۴، ۵۵] أی ذکر هذا الشیء.
و اعلم أن هذا إنما یجوز فیما یکون تأنیثه غیر حقیقی، أما الذی یکون تأنیثه حقیقیا، فلا یجوز، فإنه لا یجوز فی مستقیم الکلام أن یقال جاریتک ذهب، و لا غلامک ذهب على تقدیر أن نحمله على النسمة.
الثالث:أن فیه إضمارا، و التقدیر: نسقیکم مما فی بطونه اللبن إذ لیس کلها ذات لبن.
مسأله دوم:ضمیر در «بطونه» به «انعام» بر می‌گردد؛ پس واجب است که «بطونها» گفته شود. نحویون در باره آن چند وجه را گفته اند:
وجه اول: لفظ «انعام» مفردی است که برای افاده معنای جمع وضع شده است. مثل: رهط، قوم و بقر و نعم. پس او از نظر لفظ مفرد است پس ضمیرش واحد است که مذکر می‌باشد. ولی از نظر معنا جمع است پس ضمیرش نیز جمع و مونث است. از این جهت در اینجا بطونه گفته است. اما در سوره مؤمنون، بطونها فرموده است.
وجه دوم: این است که ضمیر به ما ذکرنا بر می‌گردد. این پاسخ کسایی است و مبرد گفته این نوع ضمیر آوردن در قرآن شایع است. و مثال زده است. ....
وجه سوم این که: چیزی در تقدیر است: یعنی فی بطونه اللبن. پس ضمیر به بعضی انعام بر می‌گردد چرا که برخی از آنها شیر دارد نه همه آنها.
مفاتیح الغیب، ج۲۰، ص: ۲۳۲
موفق باشید
گروه پاسخ به شبهات
| 
