آیا امام صادق (ع ) در علومی به جز علوم دینی شاگرد تربیت کرده اند و در چه زمینه های بوده و چه کارهایی کردند؟
با سلام دوست گرامی دوره‌ای که امام صادق علیه السلام در آن زندگی می‌کردند، دورانی بود که مباحث داغ و مهم آن روز، مباحث کلامی و اعتقادی بود و از این رو بیشتر شاگردان آن حضرت در همین زمینه و همچنین در موضوع فقهی، خدمت امام صادق علیه السلام می‌رسیدند، به همین خاطر شاگردانی که حضرت تربیت کرده‌اند، بیشتر در علوم دینی است، البته شاگردان دیگری هم در علوم مختلف داشته‌اند. اسامی ۲ شاگرد حضرت را که در علوم غیر دینی نزد حضرت درس خوانده‌اند، ذکر می‌کنیم.
علم ادبیات عرب:
أبان تغلب یکی از شاگردان امام صادق است که نزد حضرت علم ادبیات عرب را آموخته است که در کتاب اختیار معرفة الرجال آقای شیخ طوسی به آن اشاره شده است:
فقال الشامی أرأیت یا أبا عبد الله أناظرک فی العربیة فالتفت أبو عبد الله علیه السلام فقال یا أبان بن تغلب ناظره فناظره فما ترک الشامی یکشر .
فرد شامی خدمت امام صادق علیه السلام می‌رسد و از حضرت می‌خواهد که در زمینه علم ادبیات عرب با او مناظره کند، امام صادق علیه السلام یکی از شاگردان خود را به نام أبان بن تغلب که در آن مسئله تخصص داشت به مناظره با او فرا خواند و ابان با آن مرد شامی مناظره کرد و او را شکست داد.
اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)، الشیخ الطوسی، ج ۲، ص ۵۵۵
در این روایت این فرد شامی درخواست مناظره در علوم مختلفی با امام صادق می‌کند که امام هر موضوع را به یکی از شاگردان خود ارجاع می‌دهد. از این روایت به دست می‌آید که هر یکی از شاگردان، در علم خاصی متخصص بوده اند:
۱. حمران بن أعین متخصص علوم قرآن
۲. أبان بن تغلب متخصص علوم عربی و ادبیات عرب
۳. زرارة متخصص فقه و حدیث
۴. مؤمن الطاق متخصص کلام
۵. طیار متخصص بحث جبر و اختیار
۶. هشام بن سالم متخصص توحید
۷. هشام بن حکم متخصص بحث امامت
فیزیک و شیمی و کیمیا:
یکی دیگر از شاگردان امام صادق که در زمینه علم فیزیک و شیمی و کیمیا تخصص داشته است، جابر بن حیان بوده است:
در کتاب معجم الرجال آیت الله خوئی آمده است:
جابر بن حیان... کان عالما بالفنون الغریبة... وقد کتب فی أحواله وذکر مؤلفاته کتب عدیدة... أنه من تلامذة الصادق علیه السلام... وقالوا إنه أول من وضع أساس الشیمی الجدید وکتبه فی مکاتبهم کثیرة.
معجم رجال الحدیث، السید الخوئی، ج ۴، ص ۳۲۸
جابر بن حیان کسی است که عالم به علوم غریبه بود و کتب فراوانی در احوال و مؤلفات ایشان نوشته شده است و از شاگردان امام صادق علیه السلام است و اولین کسی بود که اساس علم شیمی جدید را پایه گذاشت.
در کتب اهل سنت هم در مورد ایشان آمده است:
جابر بن حیان أبو موسى الطرسوسی قال القاضی شمس الدین أحمد بن خلکان ألف کتابا یشتمل على ألف ورقة یتضمن رسائل جعفر الصادق وهی خمسمائة رسالة فی الکیمیاء.
الوافی بالوفیات، ج ۱۱، ص ۲۷
آقای ابن خلکان در مورد جابر بن حیان می‌گوید: جابر کتابی تألیف کرده است که مشتمل بر هزار برگ است. این کتاب پانصد رساله‌های امام صادق علیه السلام را که در زمینه علم کیمیا است، در بر دارد.
موفق باشید گروه پاسخ به شبهات
| 
