چرا در قضیه صلح حدیبیه، حضرت علی علیه السلام از فرمان حضرت رسول اکرم صل الله علیه و آله مبنی بر پاک کردن لفظ «رسول الله» و نوشتن لفظ «محمد بن عبدالله» سرپیچی کرد و همان لحظه فرمان حضرت رسول اکرم را اجرا نکرد؟ آیا این مسئله معصوم بودن حضرت علی را که مرتکب چنین امری شد، زیر سوال نمی برد که از فرمان معصوم دیگر سر باز زد؟
با سلام دوست گرامی اولا: در ماجرای صلح حدیبیه،دستور رسول خدا واجب و حتمی نبوده است تا بگوییم حضرت علی (ع) مخالفت کرده است! حتی علمای بزرگ اهل سنت نیز به این امر اعتراف کرده اند
در کتاب فتح الباری شرح صحیح بخاری، ابن حجر عسقلانی میگوید:
وکأن علیا فهم أن أمره له بذلک لیس متحتما فلذلک امتنع من امتثاله
حضرت علی فهمید که این دستور، دستور حتمی و قطعی نیست؛ برای همین قبول نکرد.
فتح الباری، ج ۷، ص ۵۰۳
لذا این دستور یا امتحانی بوده است یا ارشادی.
در کتاب ارشاد الساری شرح صحیح بخاری میگوید: حضرت علی فرمود: ما أنا بالذی أمحاه لیس بمخالفة لأمره علیه الصلاة والسلام بل علم بالقرینة أن الأمر لیس للإیجاب
یا رسول الله من جسارت این کار را ندارم، بعد خودش میگوید: این مخالفت نیست، حضرت علی با قرینه فهمیدند که اصلا این امر ایجابی نیست.. إرشاد الساری لشرح صحیح البخاری، ج ۴، ص ۴۲۲
ثانیا: علمای اهل سنت، کار حضرت علی (ع) را در مورد عدم اطاعت در محو نام پیامبر ، حمل بر ادب و تعظیم حضرت کرده اند و به این نکته نیز اشاره کرده اند که پیامبر نیز بر کار حضرت علی اشکال نگرفت
نووی گوید:
فقال النبی صلى الله علیه وسلم لعلی امحه فقال ما أنا بالذی أمحاه ] هکذا هو فی جمیع النسخ بالذی أمحاه وهی لغة فی أمحوه [ وهذا الذی فعله علی رضی الله عنه من باب الأدب المستحب ] لأنه لم یفهم من النبی صلى الله علیه وسلم تحتیم محو علی بنفسه ولهذا لم ینکر
پیغمبر فرمودند که علی محوش کن، حضرت فرمودند: من این کار را نمی‌‌کنم، بعد میگوید: هم ادب بوده است و هم مستحب؛ چون فهمید که پیغمبر دستور قطعی به این کار نداده است که این کار را انجام دهد، به همین دلیل هم پیغمبر اشکال به حضرت علی نگرفتند.
شرح النووی على صحیح مسلم ، ج ۱۲، ص ۱۳۵
ثالثا: طبق برخی از روایات اهل سنت، درخواست کننده محو جمله «رسول الله» از صلح نامه، یکى از مشرکان به نام سهیل بن عمرو بوده است، نه شخص رسول خدا صلى الله علیه وآله. و امیرمؤمنان علیه السلام در پاسخ به او گفت که هرگز آن را محو نخواهد کرد:
در روایتی چنین آمده است:
أَخْبَرَنِی مُعَاوِیَةُ بْنُ صَالِحٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ صَالِحٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ هَاشِمٍ الْجَنْبِیُّ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَعْبٍ الْقُرَظِیِّ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنَ قَیْسٍ، قَالَ: قُلْتُ لِعَلِیٍّ: " تَجْعَلُ بَیْنَکَ وَبَیْنَ ابْنِ أُکْلَةَ الأَکْبَادَ حَکَمًا؟ قَالَ: إِنِّی کُنْتُ کَاتِبَ رَسُولِ اللَّهِ (ص) یَوْمَ الْحُدَیْبِیَةِ، فَکَتَبَ: هَذَا مَا صَالَحَ عَلَیْهِ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ، وَسُهَیْلُ بْنُ عَمْرٍو، فَقَالَ سُهَیْلٌ: لَوْ عَلِمْنَا أَنَّهُ رَسُولُ اللَّهِ مَا قَاتَلْنَاهُ، امْحُهَا، فَقُلْتُ: هُوَ وَاللَّهِ رَسُولُ اللَّهِ، وَإِنْ رَغِمَ أَنْفُکَ، لا وَاللَّهِ، لا أَمْحُهَا، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) أَرِنِی مَکَانَهَا، فَأَرَیْتُهُ فَمَحَاهَا.
از علقمة بن قیس نقل شده است که به على (علیه السلام) گفتم: آیا بین خود و بین فرزند جگر خوار، حَکَم (داور) قرار مى‌دهی؟ فرمود: من در روز حدیبیه کاتب رسول خدا صلى الله علیه وآله بودم پس نوشت (م): این صلح‌نامه‌اى است بین محمد رسول الله و سهیل بن عمرو. پس سهیل گفت: اگر ما مى‌دانستیم که او رسول خدا است، با او نمى‌جنگیدیم، آن را پاک کن. من گفتم: به خدا سوگند که او رسول خدا است، اگر چه بر خلاف میل تو باشد، به خدا سوگند آن را پاک نمى‌کنم. پس رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: جاى آن را به من نشان بده، پس نشان دادم و آن حضرت آن را محو کرد.
النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (متوفاى۳۰۳ هـ)، خصائص امیرمؤمنان علی بن أبی طالب، ج ۱، ص۲۰۱، ح۱۹۱ ـ ۱۹۲، تحقیق: أحمد میرین البلوشی، ناشر: مکتبة المعلا - الکویت الطبعة: الأولى، ۱۴۰۶ هـ.
النسائی، ابوعبد الرحمن أحمد بن شعیب بن علی (متوفاى۳۰۳ هـ)، السنن الکبرى، ج ۵، ص۱۶۷، ح۸۵۷۶، تحقیق: د.عبد الغفار سلیمان البنداری، سید کسروی حسن، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة: الأولى، ۱۴۱۱ - ۱۹۹۱.
ابن حجر عسقلانى نیز همین روایت را در فتح البارى نقل کرده است :
وللنسائی من طریق علقمة بن قیس عن علی قال کنت کاتب النبی صلى الله علیه وسلم یوم الحدیبیة فکتبت هذا ما صالح علیه محمد رسول الله فقال سهیل لو علمنا أنه رسول الله ما قاتلناه امحها فقلت هو والله رسول الله صلى الله علیه وسلم وإن رغم أنفک لا والله لا أمحوها.
العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى۸۵۲ هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج ۷، ص۵۰۳، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.
البته شبیه همین مضمون در بخاری هم آمده است؛ ولی روایت مجمل است، میگوید: فقال الْمُشْرِکُونَ لَا تَکْتُبْ مُحَمَّدٌ رسول اللَّهِ لو کُنْتَ رَسُولًا لم نُقَاتِلْکَ فقال لِعَلِیٍّ امْحُهُ
صحیح البخاری، ج ۲، ص ۹۵۹
این قال چه کسی است در بخاری مشخص نیست.
پس طبق این روایت، امیرمؤمنان علیه السلام با دستور رسول خدا صلى الله علیه وآله مخالفت نکرده است؛ بلکه با دستور نماینده مشرکان؛ یعنى سهیل بن عمرو مخالفت کرده است.
بنابراین:
دستور پیامبر (ص) واجب و حتمی نبوده است تا بگوییم کار حضرت علی (ع) مخالفت بوده است اگر مخالفت بود پیامبر اعتراض می کردند و ناراحت می شدند در برخی منابع آمده است حتی پیامبر از کار حضرت علی خوشحال نیز شدند
در کتاب شرح نهج البلاغه حضرت فرمودند:لا تشجعنی نفسی على محو اسمک من النبوة... ثم تبسم الی وقال یا علی أما إنک ستسام مثلها فتعطی
پیغمبر به من خندیدند و فرمودند: تو هم به همین کار مجبور می‌شوی و در جای دیگر که قضیه صفین است این قضیه را قبول می‌کنی.شرح نهج البلاغة، ج ۲، ص ۱۶۱
نه تنها کار حضرت علی (ع) مخالفت با پیامبر (ص) نبوده است بلکه حضرت در خصوص احترام و ادب را در پاک کردن نام رسول خدا ، رعایت کرد قصدش مخالفت نبود؛ بلکه قصدش تعظیم و بزرگ دانستن اسم پیامبر بود موفق باشید گروه پاسخ به شبهات موسسه تحقیقاتی ولی عصر (ع)
| 
